Savoir-vivre: de drie taalniveaus in het Frans

Frans versus Nederlands

In de vorige nieuwsbrief zijn we geëindigd met de uitdrukking:

Deze uitdrukking behoort tot de langage soutenu, het zogenaamde deftige Frans. Dit taalgebruik associeert een Fransman met de hogere sociale klassen uit bijvoorbeeld Auteuil, een wijk in het chique 16^e arrondissement van Parijs, of uit Neuilly-sur-Seine, een dure voorstad van Parijs ten noorden van het Bois de Boulogne, of uit de wijk Passy, eveneens gelegen in het 16^e arrondissement en thuisbasis voor de allerrijkste Parijzenaars (zie vidéo onderaan de nieuwsbrief).  

Le langage soutenu is één van de drie niveaus van de Franse taal. In plaats van niveau wordt ook het woord `register´ - registre in het Frans - gebruikt.

In het Nederlands kennen we een dergelijke onderverdeling in de taal niet. We kennen uiteraard wel het ABN (Algemeen Beschaafd Nederlands), de bekakte taal met een hete aardappel in je keel (Zeg kerel, wat een lumineus idee, zo heurt het) en plat Nederlands (Hej joh, hoe gaat-ie?).

Natuurlijk zal je tijdens een sollicitatiegesprek ABN spreken, en binnen het gezin misschien plat(ter) praten. Dat laatste hoeft echter helemaal niet.

In het Frans liggen deze ongeschreven regels én de verschillen in taalgebruik – helaas – heel anders.

De drie taalniveaus

Een taalniveau of een taalregister is een manier van praten, van schrijven, kortom van communiceren.

De Fransen onderscheiden drie taalniveaus:

Wanneer gebruik je welk taalniveau?

Fransen weten feilloos wanneer ze welk taalniveau moeten toepassen. Zonder nadenken wisselen ze automatisch gedurende de dag, al naar gelang de situatie.

Het is namelijk de situatie, en niet de persoon tegen wie je praat, die bepaalt welk taalniveau je gebruikt.

Het meest voorkomende taalniveau

Het taalniveau dat je het meeste in Frankrijk hoort is le langage familier. Nu begrijp je gelijk de reden waarom mensen die naar Frankrijk zijn geweest, vertellen dat ze ondanks hun (soms zelfs uitgebreide) kennis van het Frans, niets hebben verstaan! Daarom kom je deze langage familier in de Taaldolfijn lessen regelmatig tegen, zodat je de Fransen goed leert verstaan. In deze nieuwsbrief kijken we naar alle drie de taalniveaus die de Franse taal rijk is. We gaan leren hoe ze eruit zien en in welke situaties ze gebruikt worden.

Le langage soutenu

Zoals je hebt kunnen zien in het schema, wordt le langage soutenu niet alleen geschreven, maar ook gesproken, mits de situatie daarom vraagt. Bedenk wel dat niet alles wat geschreven wordt, in de langage soutenu moet. Er worden boeken geschreven in de langage soutenu, maar er worden eveneens boeken geschreven in de langage courant. Een e-mail aan een vriend(in), een WhatsApp, een sms, een korte memo schrijf je in gewoon Frans (langage courant), of zelfs in de langage familier mits je de persoon heel goed kent.

In de langage soutenu

1. Gebruik je andere woorden: dure woorden, ouderwetse woorden.

Voor wie de toneelstukken van Marivaux en Molière heeft moeten lezen op school, zal het ne….point als ontkenning niet geheel onbekend zijn. Sinds de oprichting van de Académie Française in 1634 is de Franse taal onder invloed van de Académie niet veel veranderd. Vandaar dat de boeken en toneelstukken van Voltaire en Molière door ons in de 21^e eeuw nog prima te lezen zijn.

Natuurlijk kan je in dit voorbeeld de langage soutenu ook deftiger vertalen: Ik ben een uurtje ingedut en dit dutje heeft me opgefleurd.

In het Nederlands klinkt ingedut en dutje vlak achter elkaar in een zin vreemd. Je ziet dat in het Frans deze woorden helemaal niet op elkaar lijken. Daarin onderscheidt de langage soutenu zich dan ook: een zeer rijke vocabulaire, dus veel verschillende woorden met eenzelfde betekenis. Het resultaat is bloemrijk en verzorgd taalgebruik.

3. Gebruik je voor een handeling in het verleden de passé simple in plaats van de passé composé.

Als je de passé simple al geleerd hebt op de middelbare school, dan is je waarschijnlijk verteld dat deze werkwoordstijd alleen in geschreven taal gebruikt wordt. Zoals je uit het voorgaande kunt afleiden is dit simpelweg niet waar. Je zal het inderdaad de caissière in de hypermarché nooit horen gebruiken, maar op TV, op school, op je werk kom je de passé simple wel degelijk tegen, uiteraard gebruikt in de langage soutenu.

4. Gebruik je nooit het woordje ‘on’ om wij te zeggen.

5. Bedien je je bij het stellen van een vraag altijd van inversie, dus je zet het onderwerp en de persoonsvorm in omgekeerde volgorde:

Le langage soutenu is altijd grammaticaal correct Frans! Le langage soutenu is een geraffineerd correct Frans taalgebruik dat gesproken en geschreven wordt mits de situatie daarom vraagt.

Le langage familier

Het familiaire Frans is de reden waarom Nederlanders in Frankrijk niets verstaan, geen Franse films kunnen volgen, geen Franse telefoongesprekken kunnen voeren en ga zo maar door. Sta je met pech onderweg en moet je een garage bellen, verwacht dan bijvoorbeeld niet dat je in de langage courant (standaard Frans) te woord gestaan wordt.

Waardoor kenmerkt zich de langage familier? Allereerst heeft ook de langage familier eigen woorden. Sommige woorden zijn in heel Frankrijk gebruikelijk, terwijl anderen alleen regionaal gebruikt worden. Daarnaast is er verloop in de woorden. Sommige woorden blijven altijd, zoals het woord flic voor policier (politieagent), maar andere woorden zijn een tijdje in de mode om vervolgens weer in onbruik te raken.

Daarnaast is de constructie van de zinnen anders dan die van de langage courant (standaard Frans), en zijn de zinnen vaak grammaticaal niet correct.

Een derde verschil is dat letters worden ingeslikt, waardoor veel Nederlanders volledig de draad kwijtraken 😊. Maar je kunt het leren!

Eerst een aantal woorden:

Bovenstaande woorden uit de langage familier zijn sinds jaar en dag gangbaar in heel Frankrijk.

Let op: dit is geen vulgaire taal, of ordinair of plat taalgebruik. Je kunt dit dus niet vergelijken met straattaal:  “Mattie, ik heb echt superveel doekoe”, of met Bargoens: “Aan me hoela, die janjurk is compleet kierewiet.”

Het Frans kent ook het Bargoens of straattaal, l’argot genaamd. Het verschil tussen l’argot en le langage familier is dat l’argot alleen binnen bepaalde groepen van de samenleving gesproken wordt, terwijl le langage familier door iedereen gesproken wordt.

Tot slot nog een aantal zinnen waarbij we ook vulgaire taal, straattaal meenemen. Het is niet aan te raden dit zelf te gebruiken, maar het is altijd handig om het te kunnen verstaan. Vooral in films komt dit taalgebruik voorbij:

Vertaling :

1.   Ik vind het eten heerlijk!

2.   Ik vind je schoenen erg leuk!

Uitspraak

Toonhoogte, accent, uitspraak spelen uiteraard ook een belangrijke rol bij het onderscheiden van de drie taalniveaus. Zoals je nu weet, is de langage familier lang niet altijd grammaticaal correct:

Toch is le langage familier veelal het Frans van alledag, dat je overal hoort. En zoals je ziet, is het aan elkaar plakken van woorden die volgens de regels helemaal niet aan elkaar geplakt kunnen worden, een belemmering om goed Frans te kunnen verstaan.

Hoe leer je wanneer je wat moet gebruiken?

Dat kan je alleen leren door het toe te passen én… fouten te maken. Zelfs als mensen in Frankrijk wonen, gaan ze vaak niet zo maar een gesprek aan. Niet als dat niet strikt noodzakelijk is. Het is daarom van belang dat je een moment hebt waar je - op regelmatige basis - gedwongen wordt om te praten en te luisteren in het Frans.

Zoek op internet naar mogelijkheden om te praten. Een docent in de buurt, een Franse gesprekspartner die zich aanbiedt op internet, conversatie via Skype, het is niet zo moeilijk te vinden. Alleen dan kan je je ontwikkelen tot een echte francophone (franstalige). Een accent is geen probleem, dat vindt men charmant, maar zorg ervoor dat je je goed kunt uitdrukken. 

De volgende keer......

Dit was ongetwijfeld een hele hap voor je. Verwacht niet dat je nu alles onthouden hebt. In de volgende nieuwsbrieven behandelen we verschillende onderwerpen die specifiek moeilijk zijn voor Nederlandstaligen. Bij elk onderwerp zullen zijdelings de verschillende taalregisters aan de orde komen, zodat je er steeds meer voeling krijgt met dit aspect van de Franse taal. Tot slot een komische noot met de volgende vidéo.

À la prochaine - Tot de volgende keer! 

Vidéo